Adakah M’sia bersedia menghadapi gempa bumi?

PETALING JAYA: Pada waktu subuh pada 25 April, rakyat Malaysia yang tinggal di pantai barat semenanjung terjaga apabila mendapat pemberitahuan telefon yang memaklumkan mereka tentang gempa bumi.

Gegaran itu berpunca sekitar 600km jauhnya di Sumatera, Indonesia, mendorong mereka menggunakan media sosial untuk berkongsi pengalaman “goyah” yang jarang ditemui dengan rakyat Malaysia yang lain.

Walaupun jarak yang jauh dari pusat gempa, Institut Kejuruteraan Malaysia (IEM) berkata frekuensi gelombang masuk mungkin menyebabkan beberapa bangunan tinggi yang terletak di kawasan lebih lembut di rantau ini turut bergoyang.

Susulan insiden itu yang bukan yang pertama, presiden IEM Prof Dr Norlida Buniyamin menggesa langkah lebih ketat diambil bagi memastikan keselamatan bangunan di Malaysia sekiranya berlaku gempa bumi.

“Satu langkah pencegahan adalah untuk menguatkuasakan piawaian reka bentuk seismik untuk semua bangunan kejuruteraan, dengan beban reka bentuk seismik minimum 0.07g di tapak batu.

“Bagaimanapun, penggunaan peta kontur yang hanya bergantung pada penilaian bahaya seismik kebarangkalian konvensional berdasarkan data terhad di Malaysia mungkin tidak menjamin keselamatan struktur bangunan dalam gempa bumi sekali-sekala atau jarang berlaku di kawasan seismik rendah hingga sederhana,” katanya dalam temu bual .

Pada Jun 2015, gempa bumi enam magnitud di Ranau, Sabah, mendorong Malaysia memperkenalkan standard bangunan baharu dua tahun kemudian dikenali sebagai National Annex: 2017.

Prof Dr Azlan Adnan dari Universiti Teknologi Malaysia (UTM) berkata, piawaian itu telah diamalkan sejak 2017 oleh Jabatan Kerja Raya untuk bangunan kerajaan dan awam.

Bagaimanapun, beliau berkata amalan itu tidak cukup dititikberatkan untuk bangunan persendirian oleh pihak berkuasa tempatan.

“Peraturan itu harus diperkukuh dengan memasukkannya dalam undang-undang kecil bangunan seragam bandar atau daerah itu,” kata Dr Azlan, yang merupakan ketua kumpulan Penyelidikan Kejuruteraan Seismologi Kejuruteraan dan Gempa Bumi.

Beliau juga berkata mengikut undang-undang itu, bangunan yang perlu menjalani perubahan dalam penggunaan dan kerja-kerja pengubahsuaian juga perlu mengikut piawaian reka bentuk seismik baharu, walaupun ini tidak wajib.

KLIK UNTUK BESARKAN

“Bangunan penting dan kritikal seperti sekolah, hospital, kemudahan minyak dan gas, serta loji kimia, harus diperkukuhkan sekiranya berlaku gempa bumi,” katanya.

Dr Azlan berkata kaedah yang boleh digunakan untuk membuat bangunan kalis gempa termasuk memasang peredam dan pengasing asas dalam struktur.

Peredam seismik ialah peranti yang dipasang di dalam bangunan untuk mengawal getaran lantai dan anjakan bangunan, manakala sistem pengasingan asas ialah di mana struktur dipisahkan daripada asas.

Dr Norlida berkata sebelum pengubahsuaian boleh dilakukan, penilaian risiko perlu dilakukan.

“Beberapa teknik yang boleh digunakan ialah jaket, pendakap, memasang dinding struktur dalaman yang lebih tegar dengan bukaan untuk membolehkan laluan, peredam dan pengasingan asas,” katanya.

Bagaimanapun, dia berkata bahawa teknik itu mungkin mengganggu seni bina dan sukar untuk digunakan pada bangunan lama.

“Malangnya, tiada teknologi 100% kalis gempa bumi,” tambahnya.

Menurut Peta Zon Bencana Seismik Malaysia oleh Jabatan Mineral dan Geosains, Sabah dikenal pasti mempunyai paling banyak kawasan yang berpotensi mencatatkan gempa bumi 5.6 hingga 6.5 pada skala Richter.

Kawasan tersebut termasuk Kudat dan Ranau di utara dan pantai barat, serta Lahad Datu dan Kunak di pantai timur.

Di sepanjang pantai barat semenanjung, lokasi yang berpotensi mencatatkan skala 5.1 hingga 5.5 Richter termasuk Kuala Lumpur, Klang di Selangor, Bukit Tinggi di Pahang, Seremban di Negeri Sembilan, dan Pangkor di Perak.

Secara berasingan, Agensi Pengurusan Bencana Negara (Nadma) berkata beberapa langkah utama telah diambil bagi menjangkakan bencana termasuk gempa bumi.

Antaranya ialah meminta Jabatan Mineral dan Geosains mengeluarkan peta bahaya bagi mengenal pasti kawasan yang berisiko sekiranya gempa bumi berlaku di Malaysia atau negara jiran, kata ketua pengarahnya Datuk Khairul Shahril Idrus.

Beliau juga menegaskan bahawa PlanMalaysia (Jabatan Perancang Bandar dan Desa) telah mengeluarkan garis panduan bagaimana pembinaan dan pembangunan harus dijalankan di kawasan berisiko bencana.

“Industri pembinaan kami juga dikawal ketat supaya bangunan kami dapat menahan risiko yang disebabkan oleh pergerakan bumi dengan lebih baik.

“Pasukan Khas Mencari dan Menyelamat Malaysia (SMART) mempunyai kemahiran dan pengalaman menangani bangunan yang rosak akibat gempa bumi.

“Mereka telah menyertai beberapa operasi menyelamat di luar negara. SMART telah diperakui oleh Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu sebagai pasukan mencari dan menyelamat bandar berat yang elit dan bertaraf dunia apabila ia melibatkan struktur yang runtuh,” kata Khairul Shahril.

Beliau berkata, tindakan Nadma bersiap sedia menghadapi sebarang bencana termasuk gempa bumi adalah berdasarkan Arahan MKN (Arahan Majlis Keselamatan Negara No. 20).

Arahan tersebut menggariskan peranan agensi kerajaan sebelum, semasa, dan selepas kejadian bencana. Persiapan Nadma akan berdasarkan arahan itu, tambahnya.

Ketika ditanya mengenai membina kesedaran dalam kalangan rakyat mengenai kesediaan gempa bumi, beliau berkata program kesedaran sedang dijalankan untuk Sabah dan akan diperluaskan ke negeri lain.

“Kami telah menjalankan beberapa latihan simulasi untuk meningkatkan kesedaran tentang gempa bumi dan meningkatkan tindak balas orang ramai apabila menghadapi gempa bumi,” katanya.

Timbalan Ketua Pengarah (Pembangunan) Jabatan Bomba dan Penyelamat Datuk Nor Hisham Mohammad berkata usaha sedang dijalankan bagi menangani risiko semasa dan akan datang terutama perubahan cuaca dan kontinjensi termasuk gempa bumi.

Anggota bomba sentiasa berlatih mengendalikan bangunan yang runtuh.

“Pasukan Operasi Taktikal Khas dan Menyelamat Malaysia yang kami tubuhkan diwujudkan khusus untuk menangani penyelamatan bandar. Ahli pasukan telah dihantar ke Turkiye baru-baru ini untuk membantu dengan gempa bumi di sana.

“Unit K9 kami juga dilatih untuk disiplin mencari dan menyelamat bandar. Sebanyak 12 ekor anjing penghidu sedang diperoleh sebagai sebahagian daripada usaha jabatan mengendalikan operasi bangunan runtuh,” katanya.

Beliau juga berkata jabatan itu dijangka menerima lima jentera Mencari dan Menyelamat Bandar (USAR) bernilai RM7.5 juta dalam tempoh dua tahun dari sekarang hingga suku ketiga 2024.

Nor Hisham sebelum ini berkata mesin USAR itu bernilai RM1.5 juta seunit dan direka untuk pasukan itu menjalankan operasi di kawasan runtuhan struktur dan bangunan.